Στις 12 Ιουλίου η Επιτροπή Περιβάλλοντος της ΕΕ πέρασε με οριακή πλειοψηφία το σχέδιο νόμου για την Αποκατάσταση της Φύσης (Nature Restoration Law). Σε τι αναφέρεται και ποιοι οι στόχοι του;
Το σχέδιο στοχεύει στο να καταγράφουν και θωρακιστούν όλα τα ευαίσθητα οικοσυστήματα των περιοχών Natura και αντίστοιχα εκτός αυτών, κάτι για το οποίο θα πρέπει να πούμε ότι η χώρα μας έχει συχνά καταδικαστεί για πλημμελή διαχείριση αυτών των περιοχών. Το σχέδιο αφορά, επίσης, σε χερσαία, παράκτια και υδάτινα οικοσυστήματα που θα πρέπει να καταγράφουν και προστατευθούν, καθώς και τα σημαντικά θαλάσσια οικοσυστήματα όπως οι βιοκοινωνίες της. Για πρώτη φορά έχουμε μεικτά οικοσυστήματα μέσα σε κατοικημένες και αστικές περιοχές, ειδικά τώρα με τις επιπτώσεις κλιματικής κρίσης, όπως η θέρμανση των κτιρίων. Η σύνδεση ποταμών και πλημμυρικών περιοχών, δηλαδή κατασκευή υδάτινων διεξόδων προκειμένου να αντιμετωπίσουμε τις μεγάλες πλημμύρες. Στο σχέδιο θα καταγράφουν οι κάθε είδους φραγμοί που εμποδίζουν αυτή τη σύνδεση (κάθε είδους αυθαίρετα και παρεμβάσεις). Στόχος επίσης η αποκατάσταση των επικονιαστων των γεωργικών συστημάτων και των δασικών οικοσυστημάτων με ειδικούς όρους για το που θα πρέπει να είναι αυτά τα δάση (χωροταξία ), τι είδους καλλιέργειες προβλέπονται και ποια ποικιλότητα των καλλιεργήσιμων ειδών κλπ. Ο νόμος είναι πάρα πολύ σημαντικός, κεντρικός για την επίτευξη της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας ως του βασικού φορέα που θα εξασφαλίσει στους ευρωπαίους πολίτες το δικαίωμα στον καθαρό αέρα, την υγιεινή τροφή και ασφαλές περιβάλλον.
Μπορεί να ειπωθεί ότι είναι ταυτόχρονα ένας νόμος πρόληψης και αντιμετώπισης, αρκετά σύνθετος γιατί αντιμετωπίζει προβλήματα που έχουν ήδη δημιουργηθεί, αλλά που βάζει και τις προϋποθέσεις για την αντιμετώπισή τους;
Είναι ακριβώς αυτό το νόημα. Η αντίληψη ότι η φύση είναι ο σημαντικότερός μας σύμμαχος στη προσαρμογή στη κλιματική αλλαγή. Στηρίζει τις λύσεις προσαρμογής που βασίζονται στη φύση και πλέον δεν κοιτάει μόνο στη διατήρηση των οικοσυστημάτων αλλά στην αποκατάστασή τους. Αυτό είναι ένα ζήτημα ανθεκτικότητας, θα έλεγα.
Κρίνετε ότι αυτός ο νόμος μπορεί να βρεθεί σε αντίθετη κατεύθυνση με άλλα προγράμματα, κυρίως τα σχετικά με την ενέργεια για την διασφάλιση της επάρκειάς της;
Όχι, σε καμία περίπτωση. Ο νόμος συνοδεύεται από μια πολύ μεγάλη στόχευση αποτελεσμάτων (impact assessment). Έχουμε καταγράψει σαφείς τοποθετήσεις των εταιρειών των ανανεώσιμων, σαφείς τοποθετήσεις της επιστημονικής κοινότητας, όσον αφορά την δυνατότητα επέκτασης της διείσδυσης των ανανεώσιμων πηγών και την προστασία της βιοποικιλότητας και όχι μόνο, αλλά και της παραγωγής τροφής η οποία επίσης, αυτή τη στιγμή απειλείται από την κατάρρευση των βίο συστημάτων. Ο νόμος αντιθέτως προστατεύει και τις διαδικασίες παραγωγής τροφής και την διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών, όχι εις βάρος της βιοποικιλότητας.
Η ψηφοφορία κατέγραψε οριακή πλειοψηφία για ένα θέμα που οι αναμονές όλων ήταν για ευρεία υπερψήφιση. Σε τι αποδίδετε αυτή την δυστοκία;
Θα έλεγα ότι η ψηφοφορία για αυτό το νόμο είναι μια πολιτική τομή, διότι είναι μια prova generale της νέας στρατηγικής του αρχηγού του ΕΛΚ Μάνφρεντ Βέμπερ να αποχωρίσει από την ευρωπαϊκή πράσινη συμφωνία, ερχόμενος σε αντιπαράθεση με την επίσης λαϊκή κεντροδεξιά Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, προκειμένου να κάνει μια γενική δοκιμή για τη συγκρότηση νέας συμμαχίας άκρας δεξιάς και φασιστικής δεξιάς, που αντιπροσώπευσαν οι 330 ψήφοι, απέναντι στους 336 ψήφους που συγκροτήσανε το προοδευτικό τόξο. Ο αγώνας για τη δίκαιη μετάβαση σε ένα κόσμο βιώσιμο για τον άνθρωπο αποτελεί το συνεκτικό ιστό της προοδευτικής παράταξης. Αυτή είναι μια πολύ δυσάρεστη εξέλιξη. Ηταν η πρώτη φορά στο ευρωκοινοβούλιο που είχαμε μια ξεκάθαρη κατάρρευση «υγειονομικής» ζώνης απέναντι στην άκρα δεξιά. Ψήφισαν μαζί με την Λεπέν, τον Σαλβίνι, τον Κατσίνσκι, τον Όρμπαν και πλησίασαν και την Εθνική Λύση, και βεβαίως οι έλληνες ευρωβουλευτές της Νέας Δημοκρατίας υποτάχθηκαν σε αυτή την κατεύθυνση.
Αυτό είναι πολύ σημαντικό πολιτικά γιατί στοιχειοθετεί μια προσπάθεια διαμόρφωσης πολιτικών συμμαχιών πάνω στα θέματα της κλιματικής αλλαγής και των προβλημάτων που έχουν προκύψει.
Να προσθέσω ότι φαίνεται πως η κλιματική δράση αποτελεί μέρος ενός γενικότερου, αν θέλετε, πολιτισμικού πολέμου αξιών, από μια παράταξη η οποία πιστεύει ότι η κλιματική δράση είναι κακή για τον άνθρωπο. Αυτή η ομάδα δεν πιστεύει στην αυτοδιάθεση των γυναικών, πιστεύει στη κατάργηση των αμβλώσεων, δεν πιστεύει στο διαχωρισμό του κράτους. Εχουμε παραδείγματα από τη δυτική Ευρώπη όπως το ισπανικό Vox, την Πολωνία και όλες αυτές τις χώρες. Αυτό κάνει πιο δύσκολη τη πράσινη μετάβαση στο μέλλον.
Σε αυτή τη πορεία υπήρξαν και διαφοροποιήσεις, όπως προκύπτει και από την μικρη διαφορά της ψηφοφορίας, 40 ψήφοι. Το ΕΛΚ λόγω πολιτικής σκοπιμότητας παρακάμπτει τις μέχρι τώρα θέσεις του στα οικολογικά και δημιουργεί πολιτικές συμμαχίες εν όψει των επερχόμενων εκλογών, σε αντίθετη κατεύθυνση
Είναι έτσι ακριβώς όπως το περιγράφετε.
Η πορεία της πράσινης μετάβασης θα συναντήσει δυσκολίες εκ των έσω και εκ των έξω. Στην Ελλάδα, αναφορικά με τις πυρκαγιές, η συμπεριφορά της κυβέρνησης είναι μια προσπάθεια αποφυγής ευθυνών, ισχυριζόμενη ότι τα θέματα της κλιματικής αλλαγής είναι εισαγόμενα και για τα οποία δεν φέρει ευθύνη.
Νομίζω ότι είναι σαφές πως η κυβέρνηση αντιλαμβάνεται τη δίκαιη μετάβαση σαν μια οικονομοτεχνική λύση, επιχειρηματική ευκαιρία και δεν την αντιλαμβάνεται ως ανάγκη για μια βαθιά πολιτική ανατροπή που θα προέλθει από τα κάτω προς τα πάνω, μέσω των τοπικών κοινωνιών και με μεγάλες δημόσιες επενδύσεις για την αποκατάσταση των ζημιών και των απωλειών.
Θα ήθελα να μας μιλήσετε για την εξέλιξη των 17 δεικτών της βιώσιμης ανάπτυξης 2030 του ΟΗΕ δεδομένου ότι έχετε άμεση εμπλοκή και για τούτο συναντήσατε και τον ΓΓ Γκουντέρες.
Καταρχήν χαίρομαι που αναγνωρίζουμε όλοι τη σημασία αυτών των δεικτών κλασικής βιωσιμότητας. Η αλήθεια είναι πως δεν είναι τόσο κλασικοί, πρόκειται για μια τεράστια πολιτική καινοτομία που μετρά ήδη επτά χρόνια δράσεων. Οι στόχοι για την βιώσιμη ανάπτυξη αποτελούν την πρώτη και μόνη παγκόσμια συμφωνία του πώς θα πρέπει να οργανώσουμε τις κοινωνίες μας για να αντιμετωπίσουμε την κλιματική αλλαγή, αλλά και τις κοινωνικές ανισότητες, ώστε να διασφαλίσουμε κοινωνική συνοχή. Βρισκόμαστε στη μέση αυτής της 15ετους προσπάθειας, ένα μήνα πριν τη μεγάλη σύνοδο για τη βιώσιμη ανάπτυξη που θα γίνει το Σεπτέμβριο και ήρθα εδώ ως επικεφαλής της αποστολής του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου στο προπαρασκευαστικό συνέδριο και ως εισηγητής της έκθεσης του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου για το τρόπο με τον οποίο εφαρμόζουμε τους παγκόσμιους στόχους. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει καταγραφεί σημαντική πρόοδος. Σήμερα θα παρουσιαστεί από τον επίτροπο Τζεντιλόνι, η πρώτη εθελοντική αποτίμηση της προόδου από το σύνολο των χωρών της ΕΕ και προχωράμε ταχύτατα προς την υιοθέτηση δεικτών μέτρησης της προόδου, που είναι κάτι πολύ πιο σύνθετο πέρα από το δείκτη του ακαθάριστου συνολικού προϊόντος (ΑΕΠ). Είναι μια μεγάλη προσπάθεια που είναι σε εξέλιξη. Είχαμε μια μεγάλη ανάσχεση της πορείας των δεικτών λόγω και της πανδημίας, αλλά και λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, κυρίως στις χώρες του παγκόσμιου νότου, όπου καταγράφεται σχετική επιδείνωση. Παράλληλα έχει ξεκινήσει μεγάλη συζήτηση που αφορά την αναμόρφωση του παγκόσμιου νομισματικού και χρηματοπιστωτικού συστήματος (Bretton Woods), προκειμένου να επιδιωχθεί ταχύτερη σύγκλιση των οικονομιών. Στη συζήτηση αυτή το θέμα της πράσινης μετάβασης είναι κεντρικό.
Σε ένα τέτοιο πλαίσιο όπως αναλυτικά περιγράψατε, τι αναμονές έχετε για την επόμενη COP28 (Διάσκεψη για την κλιματική αλλαγή).
Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι η COP28 είναι συνδεδεμένη με την αναζήτηση δίδυμων παγκόσμιων στόχων. Από την μια μεριά την επίτευξη των στόχων της απανθρακοποιησης, και από την άλλη την διασφάλιση ότι αυτή η πορεία θα είναι δίκαιη και δεν θα αφήνει κανένα πίσω. Επομένως είναι απολύτως συνδεδεμένες οι δυο διαδικασίες. Θα πρέπει να μειώσουμε τις εκπομπές το 2030 και να τις μηδενίσουμε το 2050. Την ίδια στιγμή θα πρέπει να καταφέρουμε να βελτιώσουμε τις συνθήκες διατροφής, εκπαίδευσης, ίσων ευκαιριών, μείωσης των ανισοτήτων, βελτίωση του εργασιακού περιβάλλοντος και προστασίας της βιοποικιλότητας.
Οι εξελίξεις του πολέμου στην Ουκρανία, σε επίπεδο επιπτώσεων στην πορεία προς την οικολογική μετάβαση, έχουν συμβάλει θετικά ή αρνητικά στις επενδύσεις των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας;
Οπωσδήποτε έχει επιταχυνθεί δραματικά η διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, διότι γίνεται περισσότερο αντιληπτή η χρήση των ορυκτών καυσίμων ως πολεμικά όπλα. Γίνεται πιο ορατή η μεγάλη αναταραχή που μπορεί να φέρει στις παγκόσμιες τιμές ενέργειας η εξέλιξη αυτή. Την ίδια στιγμή, η τεχνολογία των ανανεώσιμων προχωράει δυναμικά και μας παρέχει διαρκώς οικονομικά πιο προσβάσιμο τρόπο να παράγουμε ενέργεια μειώνοντας την εξάρτηση από τα ρυπογόνα ορυκτά καύσιμα. Βέβαια, ο πόλεμος έχει δημιουργήσει μεγάλα προβλήματα, μεγάλα ρήγματα στην οικουμενικότητα που χαρακτηρίζει τα Ηνωμένα Έθνη, έναν οργανισμό που βασίζεται στην απόλυτη ομοφωνία των 193 ψήφων και καταλαβαίνετε ότι αυτή η κατάσταση αναδιατάσσει και ανασυγκροτεί καινούργια στρατόπεδα σε γεωπολιτικό επίπεδο, με πολλές χώρες του νότου να ευθυγραμμίζονται περισσότερο με την Κίνα. Αυτή η εξέλιξη είναι σημαντική στο πλαίσιο της συζήτησης που έχει ανοίξει ο ΓΓ. Είναι κρίσιμο επίσης το θέμα για την αναμόρφωση του διεθνούς συστήματος ειδικά σε ό,τι αφορά την κρίση χρέους που ταλανίζει τις χώρες του παγκόσμιου νότου. Πάνω από 50 χώρες αυτή τη στιγμή, ξοδεύουν περισσότερα χρήματα για τοκοχρεωλύσια προς τον παγκόσμιο βορά, παρά για την δημόσια υγεία, επομένως η έκκληση του ΓΓ είναι να προχωρήσουμε σε μια δίκαια αναμόρφωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος πριν αυτό προχωρήσει σε μια νέα διάσταση.
Τα θέματα που αναφερθήκατε βρίσκουν τον χώρο τους ως αντικείμενο συζήτησης στα πολιτικά δρώμενα της χώρας;
Όλοι καταλαβαίνουμε ότι, καθώς βιώνουμε τον καλπασμό προς ένα εγκληματικό χάος, επιταχύνονται οι κλιματικές καταστροφές. Θεωρώ σημαντικό, στο πλαίσιο της συζήτησης, το θέμα του ρόλου του κράτους στην κατεύθυνση του βασικού σκοπού που είναι η προστασία της ζωής, της υγείας και της περιουσίας των πολιτών. Αυτό τίθεται εν αμφιβόλω και εγώ πιστεύω ότι αυτό είναι το κυρίαρχο πολιτικό ζήτημα το οποίο πιστεύω ότι αφορά όλους τους τομείς της οικονομίας και της κοινωνίας.