Την καταδίκη της Ελλάδας αποφάσισε το Δικαστήριο της ΕΕ στις 23 Μαρτίου για τη μη συμμόρφωση με την Οδηγία 2008/50/ΕΚ για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα. Συγκεκριμένα, η Ελλάδα κατά τρόπο συστηματικό και διαρκή, από το 2005 έως το 2012, κατά τη διάρκεια του 2014 και, εν συνεχεία, εκ νέου από το 2017 έως και το 2019, απέτυχε να διατηρήσει τις ημερήσιες οριακές τιμές που ορίζει η ευρωπαϊκή νομοθεσία για τα αιωρούμενα σωματίδια ΑΣ10 κάτω από τα επιτρεπόμενα όρια στον οικισμό Θεσσαλονίκης. Ακόμη μια καταδίκη είχε γνωρίσει τον προηγούμενο μήνα για την περιοχή της Αθήνας καθώς δεν κατάφερε, από το 2010 έως και το 2020, να διατηρήσει τα επίπεδα διοξειδίου του αζώτου κάτω από τις αντίστοιχες οριακές τιμές και απέτυχε να συμμορφωθεί με τις υποχρεώσεις για την εκπόνηση σχεδίων για την ποιότητα αέρα.
Το πρόβλημα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης δεν περιορίζεται σαφώς στις δύο μεγαλύτερες πόλεις της χώρας. Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύονται από την Περιφέρεια Θεσσαλίας, οι υπερβάσεις στις ημερήσιες τιμές των αιωρούμενων σωματιδίων ΑΣ10 το 2022 ήταν 42 (αντί του επιτρεπόμενου 35) ενώ οι υπερβάσεις στα αιωρούμενα σωματίδια ΑΣ2.5, σύμφωνα με τους 12 σταθμούς μέτρησης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, το 2022 ήταν 110 μέρες. Ανάλογα προβλήματα αντιμετωπίζει και η πόλη της Καβάλας.
H έκθεση σε αιωρούμενα σωματίδια, τόσο βραχυχρόνια (ώρες, ημέρες) όσο και μακροχρόνια (μήνες, χρόνια), έχει δυσμενείς επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος, η κακή ποιότητα αέρα στην Ελλάδα, ευθύνεται για σχεδόν 12.000 πρόωρους θανάτους το 2020 μόνο.
Την περίοδο αυτή το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επεξεργάζεται την πρόταση για την αναθεώρηση των οδηγιών της ΕΕ για την ποιότητα του αέρα. Η νομοθεσία θα θέσει τα θεμέλια για το όραμα της μηδενικής ρύπανσης μέχρι το 2050, θέτοντας για το 2030 τους εξής στόχους. Την μείωση τουλάχιστον κατά 55% των πρόωρων θανάτων που οφείλονται στην ατμοσφαιρική ρύπανση σε σύγκριση με τα στοιχεία του 2005 και την μείωση κατά 25 % της έκτασης των οικοσυστημάτων της ΕΕ που απειλούνται από την ατμοσφαιρική ρύπανση (σε σύγκριση με το 2005).
Παρουσιάζεται μια μεγάλη ευκαιρία μπροστά μας να ενισχύσουμε το ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο και κατ’ επέκταση τις χρόνιες παθογένειες που παρατηρούνται στην παρακολούθηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην Ελλάδα αλλά και στα μέτρα που λαμβάνονται για τον περιορισμό της.
Και σαν εισηγητής της Αριστεράς στην αναθεώρηση αυτής της οδηγίας, οι τροπολογίες που καταθέσαμε πρώτον ευθυγραμμίζουν πλήρως τα πρότυπα ποιότητας αέρα της ΕΕ με τις κατευθυντήριες γραμμές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Πρόκειται για αυστηρότερες οριακές τιμές για τα επίπεδα διοξειδίου του θείου, του διοξειδίου του αζώτου, των μικροσωματιδίων (ΑΣ10 και ΑΣ2.5), του μολύβδου, βενζολίου και μονοξειδίου του άνθρακα, αρσενικού, καδμίου, νικελίου και βενζοπυρενίου καθώς και του αζώτου. Δεν μπορούμε να κάνουμε εκπτώσεις όσον αφορά την ανθρώπινη υγεία και οφείλουμε να ακολουθούμε τις επιταγές της επιστήμης, στη συγκεκριμένη περίπτωση του ΠΟΥ.
Δεύτερον, διπλασιάζουν τον αριθμό των σταθμών μέτρησης των ρύπων στα κράτη μέλη. Πρέπει να έχουμε συνεχή, αξιόπιστα, αντιπροσωπευτικά και επικαιροποιημένα δεδομένα για το επίπεδο των ρύπων στην ατμόσφαιρα για να είμαστε σε θέση να προειδοποιήσουμε τον πληθυσμό και να λάβουμε τα κατάλληλα μέτρα για την μείωσή τους και ως εκ τούτου να περιορίσουμε τις επιπτώσεις στην υγεία.
Τρίτον, ενισχύουν το σύστημα παρακολούθησης και συμμόρφωσης επισπεύδοντας τα χρονοδιαγράμματα για την εκπόνηση των Σχεδίων Ποιότητας Αέρα στις περιπτώσεις που καταγράφονται παραβάσεις για την γρηγορότερη επαναφορά των ρύπων στα επιτρεπόμενα επίπεδα.
Τέταρτον, υποχρεώνουν τα κράτη μέλη να λαμβάνουν τις κοινωνικές ανισότητες υπόψη όταν καταρτίζουν τα Σχέδια Ποιότητας Αέρα, καθώς οι πιο ευάλωτές πληθυσμιακές ομάδες και αυτές με το χαμηλότερο εισόδημα είναι αυτές που πολλές φορές εκτίθενται περισσότερο στην ατμοσφαιρική ρύπανση.
Και πέμπτον, ενισχύουν τις διατάξεις για την πρόσβαση των πολιτών σε πληροφορίες για την ποιότητα αέρα αλλά και την δυνατότητά τους να ζητούν αποζημίωση στις περιπτώσεις όπου αποδεδειγμένα η ατμοσφαιρική ρύπανση έχει προκαλέσει ζημία στην υγεία τους.
*Άρθρο μου στην εφημερίδα Εποχή.