Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ σε συνάντηση με εκπροσώπους αυτόχθονων πληθυσμών στο Σουρινάμ / UN Photo/Evan Schneider
Παγκοσμίως τα αγροδιατροφικά συστήματα ευθύνονται για το 30% όλων των ανθρωπογενών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ενώ παραμένουν εξαιρετικά ευάλωτα στις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης.
Στη φετινή Παγκόσμια Διάσκεψης των Μερών για το Κλίμα (COP27), θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην εύρεση λύσεων και χρηματοδοτικών εργαλείων για τη βιώσιμη μεταστροφή του αγροδιατροφικού τομέα, με την αιγυπτιακή Προεδρεία να ανακοινώνει μία νέα παγκόσμια πρωτοβουλία προς αυτή την κατεύθυνση. Η Αίγυπτος αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα στο μωσαϊκό της παγκόσμιας τρωτότητας του αγροδιατροφικού συστήματος, καθώς εισάγει έως και το 75% των σιτηρών της, ενώ άνω του 70% του πληθυσμού δεν έχει πρόσβαση σε μία επαρκή και υγιεινή διατροφή. Έρευνα του Oxfam προειδοποιεί πως στις 10 πιο κλιματικά ευάλωτες χώρες παγκοσμίως, από την Γουατεμάλα ως το Αφγανιστάν, η οξεία πείνα έχει διπλασιαστεί από το 2000, επηρεάζοντας έως και 48 εκατομμύρια ανθρώπους.
Τα βασικά σημεία τρωτότητας των παγκόσμιων αγροδιατροφικών συστημάτων (Clapp 2022)
Δύο πολιτικά «στρατόπεδα» θα αναμετρηθούν στην COP27. Από την μία, πρωτοβουλίες όπως η AIM for Climate (Aim4C) που ανακοινώθηκε στην COP26 στην Γλασκόβη υπό την ηγεσία των ΗΠΑ και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, στοχεύει σε μαζικές επενδύσεις σε ανερχόμενες τεχνολογίες απανθρακοποίησης των αγροδιατροφικών συστημάτων. Τέτοιες πρωτοβουλίες χτίζουν πάνω στην κληρονομιά της «Πράσινης Επανάστασης», ενός συγκεντρωτικού βιομηχανικού μοντέλου καλλιεργειών με περιορισμένες ποικιλίες σπόρων, αυξημένη χρήση αγρο-χημικών (λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων), και εξαγωγικό προσανατολισμό.
Στον αντίποδα αυτού του βιομηχανικού μοντέλου βρίσκεται το μοντέλο της αγρο-οικολογίας. Μία προσέγγιση που δίνει έμφαση στη χρήση φυσικών λιπασμάτων και υιοθετεί μία σειρά πρακτικών για τη μείωση της χρήσης χημικών και ορυκτών καυσίμων. Η αγρο-οικολογία διαφοροποιείται από πιο βιομηχανικά, κερδοσκοπικά μοντέλα παραγωγής τροφής, μέσω της έμφασης που δίνει στην αξία της αυτάρκειας, στην προστασία του περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας, καθώς και στην ομότιμη παραγωγή από αγροτικούς συνεταιρισμούς, αυτόχθονες, γυναίκες και νέους.
Από τα συνεταιριστικά παντοπωλεία στις γειτονιές των πόλεων, έως τις συνεδριακές αίθουσες της COP27στο Σάρμ Ελ, η πολιτική αρένα του φαγητού μας βρίσκεται υπό συνεχή ζύμωση. Η επισιτιστική κρίση που επέφερε η Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία επισφραγίζει κάτι που γνωρίζαμε ήδη: το παγκόσμιο αγροδιατροφικό σύστημα είναι εξαιρετικά εύθραυστο. Από τη μείωση της κατανάλωσης κρέατος, μέχρι την ενδυνάμωση μικρών παραγωγών και την μαζική υιοθέτηση αγρο-οικολογικών πρακτικών, οι λύσεις που έχουν προταθεί είναι πολλές. Το μόνο που λείπει από τη «συνταγή» για το «φαγητό του μέλλοντος» είναι πλέον η πολιτική βούληση για να σπάσει ο συστημικός εγκλωβισμός του status quo της βιομηχανίας τροφίμων.