Άρθρο του Πέτρου Κόκκαλη στο agro24.gr
Καθώς ο ιός SARS-Cov-2 εξαπλώνεται ραγδαία σε δεκάδες χώρες στον πλανήτη, πολλοί είναι εκείνοι που αναρωτιούνται: «Είναι άραγε ορατός ο κίνδυνος μιας επικείμενης επισιτιστικής κρίσης;». Η αλήθεια είναι ότι το παγκόσμιο σύστημα τροφίμων θα πιεστεί εντόνως και θα δοκιμαστεί με ποικίλους τρόπους τις προσεχείς εβδομάδες και μήνες.
Το κλείσιμο των συνόρων, η καραντίνα και οι διαταραχές στην αλυσίδα εφοδιασμού είναι συνθήκες ικανές να περιορίσουν την πρόσβαση των ανθρώπων σε πηγές τροφίμων, ειδικά σε χώρες που έχουν πληγεί από τον ιό ή έχουν ήδη επηρεαστεί από υψηλά επίπεδα επισιτιστικής ανασφάλειας. Θα πρέπει να ληφθούν γρήγορα μέτρα για την προστασία των πιο ευάλωτων κοινωνικών ομάδων και γενικά των καταναλωτών και παράλληλα να διατηρηθούν ζωντανές οι παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού τροφίμων, στηρίζοντας τους γεωργούς, τους κτηνοτρόφους, τους αλιείς, τους μεταποιητές τροφίμων, ώστε να μετριάσουμε τις επιπτώσεις της πανδημίας σε ολόκληρο το σύστημα τροφίμων.
Αυτό που πρέπει να τονιστεί είναι ότι δεν υπάρχει λόγος για πανικό. Σε παγκόσμιο επίπεδο, υπάρχει αρκετό φαγητό για όλους. Για την ώρα, οι διακοπές στην τροφοδοσία είναι ελάχιστες, ενώ η προσφορά τροφίμων εμφανίζεται επαρκής και οι αγορές σταθερές. Από τον Απρίλιο, Μάιο, βέβαια δεν αποκλείεται να δούμε κάποιες διαταραχές στην αλυσίδα εφοδιασμού. Οι περιορισμοί στην μετακίνηση, η έλλειψη λιπασμάτων, φυτοφαρμάκων, καθώς και η απουσία εργαζομένων, εποχικών και μη, λόγω της καραντίνας, ενδέχεται να δημιουργήσουν προβλήματα τόσο στην αγροτική παραγωγή όσο και στη μεταποίηση τροφίμων. Την ίδια στιγμή το κλείσιμο των εστιατορίων, των ξενοδοχείων και η κατακόρυφη πτώση της τουριστικής κίνησης θα μειώσει τη ζήτηση για φρέσκα προϊόντα και προϊόντα αλιείας, επηρεάζοντας τους παραγωγούς και τους προμηθευτές. Ειδικά οι μικροκαλλιεργητές είναι ιδιαιτέρως ευάλωτοι σε αυτή τη νέα συνθήκη.
Γι᾽ αυτό είναι σημαντικό οι κυβερνήσεις να ρυθμίσουν σωστά τη λειτουργία της αγοράς, να εντοπίζουν γρήγορα τις στρεβλώσεις και κυρίως να διατηρήσουν ζωντανή την αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων, προστατεύοντας το εργατικό δυναμικό και τους καταναλωτές και αποφεύγοντας την παγίδα του προστατευτισμού. Οι κυβερνήσεις πρέπει πάση θυσία να αντισταθούν σε εκείνους τους «καλοθελητές» που τις καλούν να προστατεύσουν τη δική τους προσφορά τροφίμων, περιορίζοντας τις εξαγωγές σε άλλες χώρες. Τα σύνορα πρέπει να παραμείνουν ανοιχτά για εισαγωγές και εξαγωγές -o τομέας των τροφίμων αποτελεί μια εξόχως κρίσιμη υποδομή, εξίσου ζωτική με τις υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης και έκτακτης ανάγκης.
Η Ευρώπη πρέπει να κερδίσει τη μάχη και να αποτελέσει ένα σταθερό μονοπάτι προς την αειφορία. Χρειαζόμαστε περισσότερη, αλλά και ικανότερη Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι καιροί προσφέρονται για μια προοδευτική, ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία με κοινωνικό χαρακτήρα και στόχο τη δημιουργία εκατομμυρίων νέων ποιοτικών θέσεων εργασίας, ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και των συστημάτων υγείας αλλά και αντιμετώπιση της κλιματικής έκτακτης ανάγκης.
Για την ώρα, η Ευρώπη και συγκεκριμένα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θέσει σε εφαρμογή μια σειρά από πρωτοβουλίες για την εξασφάλιση της ελεύθερης κυκλοφορίας αγαθών και εργαζομένων μέσω πράσινων διαδρόμων, την αύξηση της στήριξης των κρατικών ενισχύσεων στη γεωργία, καθώς και την αναβολή, για ένα μήνα, της προθεσμίας για την αίτηση των αγροτών για άμεση πληρωμή. Ταυτόχρονα διερευνά περαιτέρω τη διάθεση αχρησιμοποίητων πόρων του Δεύτερου Πυλώνα της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, τη δυνατότητα τροποποίησης των Προγραμμάτων Αγροτικής Ανάπτυξης, την πρόβλεψη προώθησης των άμεσων πληρωμών και τη μεγαλύτερη δυνατή ευελιξία όσον αφορά τους ελέγχους της εφαρμογής της ΚΑΠ. Αρκούν άραγε αυτά; Οι πρωτοβουλίες της Επιτροπής είναι ικανοποιητικές σε πρώτη φάση, αλλά απαιτούνται και περαιτέρω δράσεις όπως άμεση ρευστότητα για την υποστήριξη των γεωργών και πρόσθετα μέτρα αγοράς για συγκεκριμένους τομείς.
Στην Ελλάδα, προκειμένου να αντιμετωπισθούν οι δυσμενείς επιπτώσεις που έχει προκαλέσει ο SARS-Cov-2 σε όλο το φάσμα της αγροτικής παραγωγής, η κυβέρνηση προχώρησε σε μια πρώτη ενίσχυση του αγροτικού κόσμου με ένα ποσό της τάξης των 150 εκατ. ευρώ. Θα πρέπει, όμως, να παρθούν άμεσα και άλλα μέτρα στήριξης του πρωτογενούς τομέα, ο οποίος πλήττεται από την κρίση του κορωνοϊού. Επιτακτική είναι και η ανάγκη να καλυφθεί γρήγορα το κενό που παρατηρείται σε εργάτες γης σε διάφορες περιοχές της χώρας. Παρόλο που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε οδηγίες για τη διασφάλιση της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων σε νευραλγικές θέσεις και μέσα σε αυτούς συμπεριλαμβάνει και τους εποχιακούς εργαζόμενους στον γεωργικό τομέα, αυτό αφορά την μετακίνηση εργαζομένων μεταξύ των Κρατών Μελών και όχι για παράδειγμα από την Αλβανία, απ’ όπου έρχονται οι περισσότεροι εποχικοί εργάτες στην Ελλάδα και είναι και έμπειροι στις καλλιεργητικές φροντίδες που απαιτούνται. Πρέπει να διερευνηθούν νέοι τρόποι που θα στηρίξουν τις καλλιεργητικές εργασίες για την παραγωγή τροφίμων. Ήδη σε Ημαθία και Πέλλα, η νεοσύστατη Εθνική Διεπαγγελματική Οργάνωση Φρούτων-Πυρηνοκάρπων και Αχλαδιών ξεκίνησε επισκέψεις σε δομές προσφύγων, προκειμένου να διερευνηθεί η αξιοποίηση δυναμικού που φιλοξενείται σήμερα σε αυτές ενώ άλλοι φορείς συζητούν τη σύσταση κοινωνικών επιχειρήσεων για απασχόληση στον πρωτογενή τομέα ανθρώπων που χάνουν την εργασία τους.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Ελλάδα απαντούν με τα παραπάνω μέτρα και θα κληθούν να λάβουν ακόμη περισσότερα για να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις της πανδημίας. Η πρόληψη όμως κοστίζει, σε όλα τα επίπεδα, λιγότερο από την καταστολή. Ίσως αυτή να είναι η στιγμή που πρέπει να δούμε την Κοινή Αγροτική Πολιτική αλλά και τον αγροδιατροφικό τομέα της Ελλάδας υπό ένα άλλο πρίσμα. Η στιγμή που ο στρατηγικός σχεδιασμός πρέπει να σταματήσει να είναι μια στείρα γραφειοκρατική διαδικασία και να μετατραπεί σε μια δημοκρατική διαδικασία που θα υιοθετήσει τη λογική των διερεύνησης των αναγκών, της θέσπισης συγκεκριμένων στόχων, του σχεδιασμού μέτρων και δράσεων που θα φέρουν συγκεκριμένα και μετρήσιμα αποτελέσματα για το αγροδιατροφικό τομέα της Ελλάδας και της Ευρώπης. Το νέο εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο για την ΚΑΠ θα πρέπει να αντικατοπτρίζει πλήρως τη φιλοδοξία της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και να διασφαλίζει ότι τα ελληνικά τρόφιμα και προϊόντα θα αποτελέσουν ένα παγκόσμιο πρότυπο βιώσιμης παραγωγής και κατανάλωσης .
Ζούμε στην εποχή που αν κάποιος θελήσει να κατανοήσει γιατί οι ιοί γίνονται όλο και πιο επικίνδυνοι, θα πρέπει να μελετήσει το γεωργικό και κτηνοτροφικό βιομηχανικό μοντέλο. Ζούμε στην εποχή που οι επιδημίες θα γίνονται όλο και συχνότερες αν δεν προστατεύσουμε τη βιοποικιλότητα και δεν αναλάβουμε δράση για την κλιματική κρίση. Ζούμε στην εποχή που ο τρόπος με τον οποίο έχουμε οργανώσει τη ζωή μας σε μεγάλες πόλεις διευκολύνει την εξάπλωση των πανδημιών και ταυτόχρονα έχει κάνει εξαιρετικά πολύπλοκο το σύστημα προμήθειας και διανομής τροφίμων, έστω κι αν υπάρχουν κάποιες αξιέπαινες προσπάθειες αστικής καλλιέργειας και αυτοπαραγωγής που είναι προς τη σωστή κατεύθυνση.
Ζούμε στην εποχή που η ενδεχόμενη επισιτιστική κρίση δεν θα είναι αποτέλεσμα της εξάπλωσης αυτού ή ενός άλλου ιού, αλλά αποτέλεσμα έλλειψης πολιτικής βούλησης και αποτέλεσμα έλλειψης στρατηγικού σχεδιασμού και κακής χάραξης πολιτικής στον αγροδιατροφικό τομέα. Απαιτείται συντονισμένη δράση, καλή συνεργασία και αλληλεγγύη για να προχωρήσουμε όλοι μαζί χωρίς να αφήσουμε κανέναν πίσω μας.