2.2.1. Επιδίωξη πράσινης χρηματοδότησης και πράσινων επενδύσεων και διασφάλιση δίκαιης μετάβασης
2.2.1.1 Για να επιτευχθούν οι φιλόδοξοι στόχοι που θέτει η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, πρέπει να καλυφθούν σημαντικές επενδυτικές ανάγκες. Η Επιτροπή εκτίμησε ότι, για την επίτευξη των σημερινών στόχων για το κλίμα και την ενέργεια έως το 2030, θα απαιτηθούν πρόσθετες ετήσιες επενδύσεις ύψους 260 δισεκατομμυρίων EUR, ήτοι περίπου το 1,5 % του ΑΕΠ του 2018 (Οι εκτιμήσεις αυτές είναι συντηρητικές, καθώς δεν εξετάζουν, για παράδειγμα, τις επενδυτικές ανάγκες για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή ή για άλλες περιβαλλοντικές προκλήσεις, όπως η βιοποικιλότητα. Δεν λαμβάνουν επίσης υπόψη τις δημόσιες επενδύσεις που απαιτούνται για την αντιμετώπιση του κοινωνικού κόστους της μετάβασης και του κόστους της αδράνειας.). Αυτή η ροή επενδύσεων θα πρέπει να συνεχιστεί για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το μέγεθος της επενδυτικής πρόκλησης απαιτεί την κινητοποίηση τόσο του δημόσιου όσο και του ιδιωτικού τομέα.
2.2.1.2 Η Επιτροπή θα παρουσιάσει ένα επενδυτικό σχέδιο για μια βιώσιμη Ευρώπη, το οποίο θα συμβάλει στην κάλυψη των πρόσθετων χρηματοδοτικών αναγκών. Το εν λόγω σχέδιο θα συνδυάζει ειδική χρηματοδότηση για τη στήριξη βιώσιμων επενδύσεων και προτάσεις για ένα βελτιωμένο πλαίσιο που θα ευνοεί τις πράσινες επενδύσεις. Ταυτόχρονα, θα είναι ουσιαστικής σημασίας να προετοιμαστεί μια δεξαμενή βιώσιμων έργων. Η παροχή τεχνικής βοήθειας και συμβουλευτικών υπηρεσιών θα βοηθήσει τους φορείς υλοποίησης έργων να εντοπίζουν και να προετοιμάζουν έργα και να έχουν πρόσβαση σε πηγές χρηματοδότησης.
2.2.1.3 Ο προϋπολογισμός της ΕΕ θα διαδραματίσει καίριο ρόλο. Η Επιτροπή πρότεινε στόχο 25 % για την ενσωμάτωση της διάστασης του κλίματος σε όλα τα προγράμματα της ΕΕ. Ο προϋπολογισμός της ΕΕ θα συμβάλει επίσης στην επίτευξη των στόχων για το κλίμα στο σκέλος των εσόδων. Η Επιτροπή έχει προτείνει νέες ροές εσόδων («ίδιοι πόροι»), μία από τις οποίες βασίζεται στα μη ανακυκλωμένα απορρίμματα πλαστικών συσκευασιών. Μια δεύτερη ροή εσόδων θα μπορούσε να περιλαμβάνει τη διάθεση του 20 % των εσόδων από τον πλειστηριασμό δικαιωμάτων εκπομπών του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ στον προϋπολογισμό της ΕΕ.
2.2.1.4 Τουλάχιστον το 30 % του ταμείου InvestEU θα συμβάλει στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Επιπλέον, τα έργα θα υπόκεινται σε έλεγχο βιωσιμότητας για να εξετάζεται η συμβολή τους στην υλοποίηση των κλιματικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών στόχων. Το InvestEU προσφέρει επίσης στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν την εγγύηση από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, π.χ. για την υλοποίηση των στόχων της πολιτικής συνοχής που αφορούν το κλίμα στα εδάφη και τις περιοχές τους. Το InvestEU ενισχύει επίσης τη συνεργασία με εθνικές αναπτυξιακές τράπεζες και ιδρύματα, ηοποία μπορεί να προωθήσει τον συνολικό περιβαλλοντικό προσανατολισμό των δραστηριοτήτων τους για την επίτευξη των στόχων πολιτικής της ΕΕ. Επιπλέον, στο πλαίσιο της αναθεώρησης του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της ΕΕ, η Επιτροπή θα επανεξετάσει τον ρόλο των ταμείων καινοτομίας και εκσυγχρονισμού, τα οποία δεν χρηματοδοτούνται από τον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ. Φιλόδοξο στόχο αποτελεί η ενίσχυση του ρόλου και της αποτελεσματικότητάς τους όσον αφορά την ανάπτυξη καινοτόμων και κλιματικά ουδέτερων λύσεων σε ολόκληρη την ΕΕ. Κατά την αναθεώρηση του ενωσιακού συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών, θα εξεταστεί επίσης η διάθεση πρόσθετων εσόδων στον προϋπολογισμό της ΕΕ από δικαιώματα με σκοπό την ενίσχυση της χρηματοδότησης της δίκαιης μετάβασης.
2.2.1.5 Η Επιτροπή θα συνεργαστεί επίσης με τον όμιλο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ), τις εθνικές αναπτυξιακές τράπεζες και ιδρύματα, καθώς και με άλλους διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς. Η ΕΤΕπ έθεσε ως στόχο τον διπλασιασμό του στόχου της για το κλίμα από 25 % σε 50 % έως το 2025, και έτσι μετατρέπεται σε τράπεζα της Ευρώπης για το κλίμα.
Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης
2.2.1.6 Στο πλαίσιο του επενδυτικού σχεδίου για μια βιώσιμη Ευρώπη, η Επιτροπή θα προτείνει έναν μηχανισμό δίκαιης μετάβασης, ο οποίος θα περιλαμβάνει ένα ταμείο δίκαιης μετάβασης, ώστε να μην μείνει κανείς στο περιθώριο. Η μετάβαση μπορεί να επιτύχει μόνο αν πραγματοποιηθεί με τρόπο δίκαιο και χωρίς αποκλεισμούς. Οι πιο ευάλωτες ομάδες είναι εκείνες που είναι περισσότερο εκτεθειμένες στις επιβλαβείς επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και της υποβάθμισης του περιβάλλοντος. Ταυτόχρονα, η διαχείριση της μετάβασης θα οδηγήσει σε σημαντικές διαρθρωτικές αλλαγές των επιχειρηματικών μοντέλων, των απαιτήσεων για δεξιότητες και των σχετικών τιμών. Οι πολίτες, ανάλογα με την κοινωνική τους κατάσταση και τις γεωγραφικές συνθήκες τους, θα επηρεαστούν με διαφορετικούς τρόπους. Τα κράτη μέλη, οι περιφέρειες και οι πόλεις δεν αρχίζουν όλα τη μετάβαση από το ίδιο σημείο ούτε διαθέτουν την ίδια ικανότητα απόκρισης. Οι προκλήσεις αυτές απαιτούν ισχυρή πολιτική αντιμετώπιση σε όλα τα επίπεδα.
2.2.1.7 Ο μηχανισμός δίκαιης μετάβασης θα επικεντρωθεί στις περιφέρειες και τους τομείς που επηρεάζονται περισσότερο από τη μετάβαση, λόγω της εξάρτησής τους από τα ορυκτά καύσιμα ή από διαδικασίες υψηλής έντασης άνθρακα. Θα βασιστεί σε πηγές χρηματοδότησης από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, καθώς και από τον όμιλο της ΕΤΕπ, για τη μόχλευση των αναγκαίων ιδιωτικών και δημόσιων πόρων. Η στήριξη θα συνδέεται με την προώθηση της μετάβασης σε δραστηριότητες χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και ανθεκτικές στην κλιματική αλλαγή. Θα επιδιώξει επίσης να προστατεύσει τους πολίτες και τους εργαζόμενους που είναι πιο ευάλωτοι κατά τη μετάβαση, παρέχοντας πρόσβαση σε προγράμματα επανεκπαίδευσης, θέσεις εργασίας σε νέους οικονομικούς τομείς ή ενεργειακά αποδοτική στέγαση. Η Επιτροπή θα συνεργαστεί με τα κράτη μέλη και τις περιφέρειες για να τις βοηθήσει να θέσουν σε εφαρμογή τοπικά σχέδια μετάβασης.
2.2.1.8 Ο μηχανισμός αυτός θα συμπληρώνει την ουσιαστική συνεισφορά του προϋπολογισμού της ΕΕ μέσω όλων των προγραμμάτων που έχουν άμεση σχέση με τη μετάβαση, καθώς και άλλων ταμείων, όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο + .
2.2.1.9 Για να αντιμετωπιστούν οι μακροπρόθεσμες χρηματοδοτικές ανάγκες της μετάβασης, η Επιτροπή θα συνεχίσει να διερευνά με τους σχετικούς εταίρους, στο πλαίσιο του επενδυτικού σχεδίου για μια βιώσιμη Ευρώπη, πρόσθετες πηγές που θα μπορούσαν να κινητοποιηθούν και καινοτόμους τρόπους υλοποίησής της.
Εντοπισμός μή συνεκτικής νομοθεσίας για υλοποίηση ΕΠΣ
2.2.1.10 Η ανάγκη για κοινωνικά δίκαιη μετάβαση πρέπει επίσης να αντικατοπτρίζεται στις πολιτικές σε επίπεδο ΕΕ και σε εθνικό επίπεδο. Στο πλαίσιο αυτό, περιλαμβάνονται επενδύσεις για την παροχή οικονομικά προσιτών λύσεων σε όσους επηρεάζονται από τις πολιτικές τιμολόγησης του άνθρακα, για παράδειγμα μέσω των δημόσιων συγκοινωνιών, καθώς και μέτρα για την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας και την προώθηση της επανεκπαίδευσης. Η συνοχή των πολιτικών για το κλίμα και το περιβάλλον και μια ολιστική προσέγγιση αποτελούν συχνά απαραίτητη προϋπόθεση ώστε να εξασφαλίζεται ότι θεωρούνται δίκαιες, όπως καταδεικνύεται από τη συζήτηση σχετικά με τη φορολογία των διαφόρων τρόπων μεταφοράς. Για τις επιχειρήσεις και τους εργαζομένους τους, ο ενεργός κοινωνικός διάλογος συμβάλλει στην πρόβλεψη και την επιτυχή διαχείριση των αλλαγών. Η διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου για τον μακροοικονομικό συντονισμό θα στηρίξει τις εθνικές πολιτικές για τα θέματα αυτά .
Στρατηγική για βιώσιμη χρηματοδότηση
2.2.1.11 Ο ιδιωτικός τομέας έχει καθοριστική σημασία για τη χρηματοδότηση της πράσινης μετάβασης. Απαιτούνται μακροπρόθεσμες ενδείξεις για να προσανατολιστούν οι χρηματοοικονομικές ροές και οι ροές κεφαλαίων προς πράσινες επενδύσεις και για να αποφεύγονται μη αξιοποιήσιμα στοιχεία ενεργητικού. Το τρίτο τρίμηνο του 2020, η Επιτροπή θα παρουσιάσει μια νέα στρατηγική για τη βιώσιμη χρηματοδότηση η οποία θα επικεντρώνεται σε ορισμένες δράσεις.
Οδηγία για δημοσιοποίηση μη χρηματοοικονομικών πρωτοβουλιών
2.2.12 Πρώτον, η στρατηγική θα ενισχύσει τα θεμέλια για βιώσιμες επενδύσεις. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει ιδίως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να εγκρίνουν την ταξινομία για την ταξινόμηση περιβαλλοντικά βιώσιμων δραστηριοτήτων. Η βιωσιμότητα θα πρέπει να ενσωματωθεί περαιτέρω στο πλαίσιο της εταιρικής διακυβέρνησης, καθώς πολλές επιχειρήσεις εξακολουθούν να εστιάζουν υπέρμετρα στις βραχυπρόθεσμες οικονομικές επιδόσεις σε σύγκριση με τις πτυχές μακροπρόθεσμης ανάπτυξης και βιωσιμότητας. Ταυτόχρονα, οι επιχειρήσεις και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θα πρέπει να δημοσιοποιούν περισσότερα δεδομένα τους για το κλίμα και το περιβάλλον, ώστε οι επενδυτές να είναι πλήρως ενημερωμένοι για τη βιωσιμότητα των επενδύσεών τους. Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή θα επανεξετάσει την οδηγία για τη δημοσιοποίηση μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών. Για να εξασφαλιστεί η κατάλληλη διαχείριση των περιβαλλοντικών κινδύνων και των ευκαιριών μετριασμού και για να μειωθεί το σχετικό κόστος των συναλλαγών, η Επιτροπή θα στηρίξει επίσης τις επιχειρήσεις και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη στην ανάπτυξη τυποποιημένων λογιστικών πρακτικών όσον αφορά το φυσικό κεφάλαιο εντός της ΕΕ και διεθνώς.
2.2.13 Δεύτερον, θα παρασχεθούν αυξημένες ευκαιρίες στους επενδυτές και τις επιχειρήσεις, διευκολύνοντάς τους να εντοπίζουν βιώσιμες επενδύσεις και διασφαλίζοντας την αξιοπιστία τους. Αυτό θα μπορούσε να γίνει με σαφείς επισημάνσεις για επενδυτικά προϊόντα για μικροεπενδυτές και με την ανάπτυξη ενός προτύπου πράσινων ομολόγων της ΕΕ που θα διευκολύνει τις βιώσιμες επενδύσεις με τον πλέον κατάλληλο τρόπο.
2.2.14 Τρίτον, οι κίνδυνοι για το κλίμα και το περιβάλλον θα αντιμετωπίζονται και θα ενσωματώνονται στο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Τούτο σημαίνει ότι ενσωματώνονται καλύτερα τέτοιοι κίνδυνοι στο πλαίσιο προληπτικής εποπτείας της ΕΕ και ότι αξιολογείται η καταλληλότητα των υφιστάμενων κεφαλαιακών απαιτήσεων για πράσινα στοιχεία ενεργητικού. Θα εξετάσουμε επίσης τον τρόπο με τον οποίο το χρηματοπιστωτικό μας σύστημα μπορεί να συμβάλει στην αύξηση της ανθεκτικότητας στους κλιματικούς και περιβαλλοντικούς κινδύνους, ιδίως όσον αφορά τους φυσικούς κινδύνους και τις ζημίες που προκύπτουν από φυσικές καταστροφές.
2.2.2. Οικολογικός προσανατολισμός των εθνικών προϋπολογισμών και αποστολή των σωστών μηνυμάτων όσον αφορά τις τιμές
Πράσινοι προϋπολογισμοί κρατών-μελών
2.2.2.1 Οι εθνικοί προϋπολογισμοί διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη μετάβαση. Η μεγαλύτερη χρήση εργαλείων για «πράσινους» προϋπολογισμούς θα συμβάλει στον αναπροσανατολισμό των δημόσιων επενδύσεων, της κατανάλωσης και της φορολογίας προς πράσινες προτεραιότητες, μακριά από επιζήμιες επιδοτήσεις. Η Επιτροπή θα συνεργαστεί με τα κράτη μέλη για τον έλεγχο και τη συγκριτική αξιολόγηση των «πράσινων» δημοσιονομικών πρακτικών. Αυτό θα διευκολύνει την αξιολόγηση του βαθμού στον οποίο οι ετήσιοι προϋπολογισμοί και τα μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά σχέδια λαμβάνουν υπόψη τις περιβαλλοντικές παραμέτρους και κινδύνους και αντλούν διδάγματα από βέλτιστες πρακτικές. Η επανεξέταση του ευρωπαϊκού πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης θα περιλαμβάνει αναφορά στις πράσινες δημόσιες επενδύσεις στο πλαίσιο της ποιότητας των δημόσιων οικονομικών. Έτσι θα τροφοδοτηθεί ο διάλογος σχετικά με τον τρόπο βελτίωσης της δημοσιονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ. Τα αποτελέσματα του διαλόγου θα αποτελέσουν τη βάση για ενδεχόμενα μελλοντικά βήματα, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου μεταχείρισης των πράσινων επενδύσεων στο πλαίσιο των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ, με παράλληλη διατήρηση των διασφαλίσεων έναντι των κινδύνων για τη βιωσιμότητα του χρέους.
Ευθυγράμμιση πρωτοβουλιών ΕΕ με την ΕΠΣ
2.2.2.2 Οι καλά σχεδιασμένες φορολογικές μεταρρυθμίσεις μπορούν να τονώσουν την οικονομική ανάπτυξη και την ανθεκτικότητα έναντι των κλιματικών διαταραχών, καθώς και να συμβάλουν σε μια δικαιότερη κοινωνία και σε μια δίκαιη μετάβαση. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές διαδραματίζουν άμεσο ρόλο μέσω της αποστολής των σωστών μηνυμάτων για τις τιμές και της παροχής των κατάλληλων κινήτρων για βιώσιμη συμπεριφορά εκ μέρους των παραγωγών, των χρηστών και των καταναλωτών. Σε εθνικό επίπεδο, η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία θα δημιουργήσει το πλαίσιο για ευρείες φορολογικές μεταρρυθμίσεις, καταργώντας τις επιδοτήσεις για τα ορυκτά καύσιμα, μεταθέτοντας τα φορολογικά βάρη από την εργασία στη ρύπανση και λαμβάνοντας υπόψη κοινωνικές παραμέτρους. Είναι αναγκαίο να εξασφαλιστεί η ταχεία έγκριση της πρότασης της Επιτροπής σχετικά με τους συντελεστές του φόρου προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ), η οποία έχει τεθεί προς συζήτηση στο Συμβούλιο, προκειμένου τα κράτη μέλη να μπορούν να κάνουν πιο στοχευμένη χρήση των συντελεστών ΦΠΑ ώστε να αντανακλούν τις αυξημένες περιβαλλοντικές φιλοδοξίες, για παράδειγμα για τη στήριξη των βιολογικών οπωροκηπευτικών.
Κρατικές ενισχύσεις για περιβάλλον και ενέργεια
2.2.2.3 Βρίσκονται σε εξέλιξη αξιολογήσεις των κατευθυντηρίων γραμμών για τις σχετικές κρατικές ενισχύσεις, συμπεριλαμβανομένων των κατευθυντήριων γραμμών για τις κρατικές ενισχύσεις στους τομείς του περιβάλλοντος και της ενέργειας. Οι κατευθυντήριες γραμμές θα αναθεωρηθούν έως το 2021, ώστε να αντανακλούν τους στόχους πολιτικής της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, για τη στήριξη μιας οικονομικά αποδοτικής μετάβασης στην κλιματική ουδετερότητα έως το 2050, και θα διευκολύνουν τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων, ιδίως εκείνων που είναι τα πλέον ρυπογόνα, εξασφαλίζοντας ίσους όρους ανταγωνισμού στην εσωτερική αγορά. Οι αναθεωρήσεις αυτές αποτελούν επίσης ευκαιρία για να αντιμετωπιστούν οι φραγμοί της αγοράς στην διάδοση καθαρών προϊόντων.
